Hz Əlinin atası Əbu Talib ibn Əbdülmüttəlib müsəlman idi ?
- 18 fevral 2025
- Bölmə: Mübahisəli məsələlərə cavab
- Baxış: 147
- Şərhlər: 0
- Müəllif: movlan
Əbu Talibin anandan olması: Peyğəmbərin (s) himayədarı və Əlinin (ə) atası Əbu Talib pey¬ğəmbərin atası Abdullahla ana və ata bir qardaşdır. O, Peyğəmbərdən (s) 35 il əvvəl, besətdən 75 il qabaq 635-ci ildə Məkkədə, Qureyş ailəsində dünyaya göz açmışdır. Əsl adı Əb¬dul¬mənaf və künyəsi Əbu Talibdir. Bəziləri onun adının “İmran” olduğunu deyirlər.
O, həzrətin həyat yoldaşı Fatimə binti Əsəddir. Fаtimə binti Əsəd һəzrət Pеyğəm¬bər üçün аnа кimi оlmuşdur. Fаtimə һəzrətə ilkin imаn gətirənlərdən və Mədinəyə müһаcirət еdənlərdəndir. İslam peyğəmbəri Allahın əmri ilə Mədinəyə hicrət edərkən Fatimə binti Əsədi də özü ilə aparmışdı. О, dünyаsını dəyişdiyi vахt Rəsulullah onu öz köynəyinə büküb dəfn etmiş, оnun cənаzəsinə nаmаz qılmış, qəbir sıхıntısındаn qurtаrmаq üçün qəbrinə еnmiş, оnа təlqin buyurmuş və o ləyaqətli xanım haqqında belə dua etmişdir: “Ey o Allah ki, bizə həyat bağışlayır və özü heç vaxt ölmür, anam Fatimənin günahını bağışla və onun cənnətə daxil olduğu yeri geniş qərar ver.”
Əbu Talibin dörd oğlu, iki qızı olub. Ən böyük oğlu Talib və digər övladları isə Əqil, Cəfər və Əli (ə) olub ki, bunların da hər birinin arasında on illik fasilə vardı. Qızlarından biri Ümmu Hani, digəri isə Cumanə olub.
Əbu Talib ömrünün son anlarında övladlarına belə vəsiyyət edir: “Sizə Məhəm¬mədi (s) qorumağı tövsiyyə edirəm. O, Qureyşin əmanətdarı, ərəblərin düz danı¬şa¬nıdır. Bütün insani dəyərlər onda cəmlənmişdir. Mən görürəm ki, kimsəsizlər onu dəstəkləyir və ona iman gətirirlər. Məhəmməd (s) onların sayəsində Qureyş müşrik¬lə¬rinə qarşı qiyama qalxıb müşrikləri sarsıdır, kimsəsizləri isə camaatın gözündə yük¬səldir”. O, vəsiyyətini aşağıdakı cümlələrlə bitirir: “Ey mənim qohumlarım! Onun tə¬rəfdarlarından olun! Onun yolu ilə gedən şəxs səadətə çatar. Əcəl mənə möhlət ve¬rərsə, onu bütün çətinliklərdən qoruyaram”.
İmam Sadiq (ə) bu barədə belə buyurur: “Əbu Talib ölüm anında olarkən Qureyş böyüklərini yanına çağırıb onlara belə vəsiyyət edir: “Ey Qureyşilər! Sizlər insanlar arasında Allahın seçilmiş qulları, Ərəbin qəlbi, yer üzü və hərəm əhli arasında Allahın xəzinədarlarısınız. Sizin aranızda müqtədir bir öndər, cəsur bir öncü və əli açıq bir bağışlayıcı vardır. Sizə Kəbəyə təzim etməyinizi tövsiyyə edirəm ki, bunda Allahın rizası, çətinliklər qarşısında dirəniş vardır. Allah yolunda cihad edin. Çünki bu ölümü ertələyər və nüfuzu çoxaldar. Zülm etməyi tərk edin ki, əvvəlkilər də buna görə həlak oldular. Dəvət edənə qulaq asın. Həyat və ölümün şərəfi də bundadır. Sadiq olun və əma¬nətə riayət edin. Çünki bu ikisi sayəsində iftiradan qorunur və xalqın nəzərində dəyər qazanarsınız.
Sizlərə Məhəmməd haqqında yaxşılıq etməyinizi tövsiyyə edirəm. Çünki Məhəm¬məd Qureyşin düzgün adamı, Ərəblərin doğru danışanı və sizi dəvət etdiyim şeylər¬dən xəbərdar edəndir. Məhəmməd sizlərə elə bir xəbər gətirmişdir ki, qəlb və ruh bu¬nu qəbul etməkdə, amma dil pisləyənlərin qorxusundan inkar etməkdədir.
Allaha and olsun ki, sanki inananların onun dəvətini qəbul etdiyini, sözlərini təs¬diq etdiyini və risalətini qəbul etdiyini görürəm. Beləcə Qureyşin böyükləri xar ol¬muş, evləri boşalmış və zəiflər isə yüksəlmiş olacaqdır. Ən böyükləri: peyğəmbərə ən möhtac olanı, ən günahkarları da: ona ən uzaq olanlarıdır. Ərəb qövmü onu sevəcək, torpaqlarını ona verəcək və onu rəhbər seçəcəkdir.
Ey Qureyş qəbiləsi! Peyğəmbəri sevin, onu himayə edin. Allaha and olsun ki, onun yolunda irəlliləyən kamala çatar və hidayətinə tabe olan səadətə qovuşar. Əgər sağ qalsaydım, bəla və çətinlikləri ondan uzaqlaşdırmağa çalışardım.
Əli (ə) Əbu Talibin vəfat etdiyini Peyğəmbərə (s) çatdırdıqda, Həzrət möhkəm ağlayır, əmisinin qüsl, kəfən və dəfn işlərini tapşırır və Allahdan onun bağışlanmasını diləyir.
Əbu Talibin imanı haqqında: İqtisadi blokadadan sonra (616-619) müsəl¬man¬lar dərədən çıxıb evlərinə qayıdırlar. Müsəlmanların vəziyyəti yaxşılığa doğru getdiyi bir vaxtda Peyğəmbər (s) böyük bir itki ilə üzləşir. Peyğəmbərin (s) yeganə himayə edəni əmisi Əbu Talib vəfat edir. O, Peyğəmbəri (s) 42 il himayə etmişdir. Peyğəmbəri (s) insanlığın ən kamil nümunəsi, gətirdiyi dini də ən gözəl səadət proq¬ramı hesab edirdi. Əbu Talib həqiqət tərəfdarı olduğu üçün həqiqəti də müdafiə edirdi.
Əbu Talibin imanı keçmişdən günümüzə qədər Əhli-Beyt məktəbi ilə digər mək¬təblər arasında müzakirə mövzusu olmuşdur. İslam tarixi boyunca alimlər ara¬sın¬da Əbu Talibin mömin olması barədə fikir çox geniş surətdə yayılmış və dönə-dönə təsdiq edilmişdir. Tarix kitablarında rast gəlinən ziddiy¬yət¬li nöqtələrdən biri də Peyğəmbərin (s) əmisi Əbu Talibin mömin olub-olmaması məsə¬lə¬sidir. Bir çoxları onun imansız dünyadan köçdüyünə inanmaqda¬dır. Amma Əhli-Beyt məktəbində onun mömin olaraq dünyadan köçdüyü xüsusun-da əsla şəkk edilməməkdədir.
Əbu Talibin mömin və müsəlman olması barədə həm şiə, həm də əhli-sünnə alimləri tərəfindən 30-a yaxın müstəqil kitab qələmə alınmışdır. Bu kitablardan 19-nun adını Əllamə Əmini “əl-Ğədir” kitabının VII cildində (s.401-403) siya¬hı şək¬lində vermişdir. Əbu Talibin mömin olduğu barədə müstəqil kitab yaz¬mış müəllif¬lərin zaman etibarilə ilki Səd ibn Abdullah Əşəri Qummi (vəf. hicri 299-301) sayılır. Bu müəlliflərin sırasında Şeyx Mufid (v. 419 hicri), Əbul-Fəzail Əhməd ibn Tavus (v. 673 hicri), Əbu Səid Məhəmməd Xuzai Nişaburi, Seyyid Hüseyn Təbatəbai Yəz¬di Hairi (v. 1307 hicri), Şəmsul-uləma Mirzə Məhəmməd Hüseyn Gürgani və s. kimi məşhur din alimləri vardır.
İbn Əbil-Hədid “Nəhcul-bəlağə”yə yazdığı şərhdə qeyd edir: “Əbu Talibin imanı mövzusu alimlər arasında mübahisəli məsələdir. Bütün imamiyyə şiələri, ha¬be¬lə zeydilərin əksəriyyəti onun müsəlman halda dünyadan getdiyini təsdiq edir. Həmçinin, bizim şeyxlərin (yəni mötəzili alimlərinin) də bir hissəsi, məsələn, Şeyx Əbul-Qasim Bəlxi, Əbu Cəfər Əskafi və s. bu əqidədədirlər”
İbn Əsir “əl-Cameul-usul” kitabında yazır ki, Əbu Talibin mömin olması məsələsində Əhli-beyt icma etmişdir.
Əbu Talibin imanı barəsində mübahisələr İslamın ilk dövrlərindən-məsum imam¬ların zəmanəsindən başlamışdır. Əməvi və Abbasi sülalələrinin hakimiyyəti dövründə xüsusi təbliğat metodları vasitəsilə müsəlmanlarda Əbu Talibin müşrik və kafir halda dünyadan köçdüyü barədə fikir formalaşdırılırdı. Məlumdur ki, Əməvi¬lərin əcdadı Əbu Süfyan uzun illər İslamla düşmənçilik aparmış, yalnız Məkkənin fəthindən sonra, iman gətirdiyini elan etmişdir. Abbasilərin əcdadı - Peyğəmbərin əmisi Abbas da uzun illər boyunca Məkkədə, müşriklərin əhatəsində yaşamış, bəzən hətta məcburiyyət qarşısında qalaraq onlarla birlikdə müsəlmanlar əleyhinə hərbi yü¬rüşlərdə belə iştirak etmişdi (məs, Bədr döyüşü). Lakin qəlbinin dərinliklərində o, Peyğəmbərə sadiq qalmışdı və gizlincə müsəlmanların xeyrinə fəaliyyət göstərirdi. Əməvi və Abbasilərin siyasət səhnəsində əsas güclü rəqibi Peyğəmbərin pak Əhli-beyti idi. Əhli-beyt imamları isə Əbu Talibin oğlu Əlinin (ə) övladları idi. Xəlifələr Əhli-beytin nüfuzunu azaltmaq məqsədilə öz əcdadlarının (Əbu Süfyan və Abbasın) müsəlman olduğunu qabardır, məsum imamların əcdadını isə müşrik kimi qələmə ve¬rirdilər. Əbu Talibin imansız olduğu barədə rəvayətlər də həmin dövrlərdə yara¬dılmış və xalq arasında inkişaf etdirilmişdi.
İmam Əli (ə) əleyhinə aparılan əks-təbliğatlar gözlənilən “uğurlu” nəticəni ver¬mirdi. Buna görə Əhli-beytin nüfuzunu azalda biləcək digər, nisbətən dolayı yollara əl atılırdı. Məhz Əbu Talibin müşrikliyi barəsində təbliğat aparmaq da bu yollardan biri idi. Beləliklə, bir müəllifin yazdığı kimi, “oğula qarşı əllərindən heç nə gəlmə¬yən¬də, bütün qüvvəni ataya qarşı yönəltdilər və oğulun intiqamını atadan aldılar”. Əbu Talib həyatı boyunca Peyğəmbəri daha yaxşı qoruya bilmək, imka¬nını itir¬mə¬mək xatirinə imanını gizli saxlamışdı. O, vəfat edəndə İslam dini hələ çox qüvvət¬lən¬mədiyindən, çox adam onun müşrik halda vəfat etdiyini düşü¬nür¬dü. La¬kin mü¬səl¬manlar qüvvə topladıqca, Peyğəmbər (s) Əbu Talibin əsil mömin si¬ma¬sı¬nı ta¬nıt¬dırır, onun gizli müsəlmanlardan olduğunu elan edirdi.
Cəfəri məzhəbinə görə, Peyğəmbərin (s) Adəmə (ə) kimi nəsil şəcərəsindəki bütün əcdadları vahid Allaha inanmış, hənif dinində olmuşlar. Bu əcdadların heç biri bütlərə ibadət etməmişdir. Allah Məhəmmədin (s) nurunu nəsildən-nəsilə pak atalar¬dan pak analara ötürərək, Əbdülmütəllibə qədər çatdırmışdır. Bu zəncir Əbdülmüt¬təllib nöqtəsində nur iki yerə parçalanmış, yarısı Əbdülmüttəllibin bir oğlu Abdul¬laha, o biri yarısı isə digər oğlu Əbu Talibə keçmişdir. Nəticədə Abdullahdan Pey¬ğəm¬bər (s), Əbu Talibdən isə Əli (ə) vücuda gəlmişdir. Beləliklə, cəfəri əqidəsin¬cə, əcdadlarının mömin olması baxımından imamlar da Peyğəmbərlə şərikdirlər.
Tarix və hədis kitablarında Əbu Talibin möminliyinin sübutu barədə hədsiz say¬da rəvayətlər mövcuddur. Aşağıda onlardan bəzilərini qeyd edirik.
1. Əli (ə) öz atasının imanını gizli saxlamasının səbəbini çox aydın şəkildə bil¬dirir: “Vallahi, Əbu Talib mömin və müsəlman idi, amma Qureyşilərin Bəni-Haşimi özlərindən uzaqlaşdıracağından qorxaraq, imanını gizli saxlamışdı”.
2. Bir dəfə Əlidən (ə) soruşurlar ki, Məhəmməddən (s) əvvəlki vəsilərin so-nun¬cusu kim idi? İmam belə cavab verir: “Atam”.
3. İmam Kazimdən Əbu Talibin İslam dinində yeri barədə soruşanda İmam belə cavab vermişdir: “O, peyğəmbərə və onun gətirdiklərinə iman gətirmişdi. Peyğəm¬bər¬lərdən qalmış əmanətləri Məhəmmədə (s) təhvil verdi və elə həmin gün vəfat etdi”.
4. İmam Baqirdən (ə) rəvayət edilən hədisdən məlum olur ki, Əli (ə) bəzi adam¬lara öz atası Əbu Talibin əvəzinə həccə getməyi tapşırırdı, özündən sonra da bunu və¬siyyət etmişdi.
5. İmam Əli (ə) buyurmuşdur: “Atam can verəndə Peyğəmbər onun yanına gəl¬di və mənə onun haqqında elə sözlər dedi ki, bu sözləri dünya və axirətdən üstün tuturam”.
6. İmam Sadiq (ə) buyurmuşdur: “Əbu Talib Əshabi-Kəhfə bənzəyir: onlar iman¬larını gizli saxlayıb, zahirdə özlərini müşrik kimi göstərdilər. Buna görə Allah onlara ikiqat savab verdi”.
7. Bir dəfə İmam Zeynul-Abidindən (ə) soruşurlar ki, Əbu Talib mömin idi, yoxsa yox? O, belə cavab verir: Bəli. “Bəs camaat deyir ki, guya kafir idi?” sualına isə İmam narahat halda belə cavab verir: “Çox maraqlıdır, görəsən, onlar bununla Əbu Talibə tənə vururlar, yoxsa Peyğəmbərə? Allah öz peyğəmbərinə əmr etmişdi ki, heç bir mömin qadını kafir kişinin kəbinində saxlamasın. Şübhəsizdir ki, Əsəd qızı Fatimə ilk iman gətirmiş qadınlardan idi. Əbu Talib vəfat edincəyə kimi Fatimə onun kəbinində yaşamışdır” (yəni əgər Əbu Talib kafir olsaydı, Peyğəmbər onunla həyat yoldaşı Əsəd qızı Fatimənin nigahını pozardı. Peyğəmbərin həyatından mə¬lum¬dur ki, o bu əmrə ciddiyyətlə riayət edirdi. Hətta öz qızı Zeynəbin əri Əbul-As müsəlman olmadığından, Peyğəmbər onların nigahını pozmuşdu.)
8. İmam Həsən Əskəri (ə) buyurmuşdur ki, Allah Peyğəmbərə belə vəhy edib: “Mən sənə iki dəstənin vasitəsilə yardım etdim. Bu dəstələrin biri sənə gizli, o biri aşkar kömək göstərdi. Gizli kömək edən dəstənin başçısı və ən üstünü əmin Əbu Talib idi. Sənə aşkarda kömək edən dəstənin başçısı və ən üstünü isə onun oğlu Əlidir (ə). Şübhəsiz, Əbu Talib Ali-Firondan olan mömin kimidir, öz imanını gizli saxladı”.
9. Birinci xəlifə Əbu Bəkrin belə söylədiyi rəvayət edilir: “Şübhəsiz, Əbu Talib “La ilahə illəllah, Muhəmmədən rəsulullah” deməyincə vəfat etmədi”. Hədislərdən məlum olur ki, Əbu Talib Hz.Məhəmmədin (s) peyğəmbər olduğunu hələ onun do¬ğu¬mundan əvvəl bilirmiş. Öz nəslindən axirəzzaman peyğəmbər çıxaca¬ğını ona əcadadları demişdi. Həmçinin, Əbu Talib xristian və yəhudi rahib¬ləri ilə söhbətində də Məhəmmədin (s) peyğəmbər olacağını eşitmişdi.
Əllamə Seyyid Muhsin Əmin isə belə deyir: Rəsulullah məbus olunca, Əbu Talib ona iman etdi, sözlərini dəstəklədi. Amma bunu aşkar etmirdi. Peyğəmbərə yardımçı ola bilmək üçün imanını gizlədi. Əks təqdirdə Rəsulullahı (s) və İslam dinini qoruya bilməzdi.
Rəsulullah və imamlardan həzrət Əbu Talibin imansız olduğuna işarə edən heç bir hədis yoxdur. Əksinə Rəsulullahdan və İmamlardan Əbu Talibin iman əhli oldu¬ğunu təsdiq edən yüzlərlə hədis gətirmək olar. Əhli-sünnə alimləri də həmçinin bu cür hədislər yazmışlar:
1) İbn Əbil Hədid Nəhcül-Bəlağənin şərhinin birinci cildinin müqəddiməsində belə yazır: “Əbu Talib idi ki, islam dinindən qabaq peyğəmbəri göz bəbəyi kimi qo¬ruyub saxladı və besətdən sonra da o həzrətin xidmətində oldu və bu yolda ol¬ma¬zın əzabın çəkdi. Amma buna baxmayaraq islam dini uğrunda heç nəyini əsir¬gə¬mədi.”
2) Sibt ibn Cövzi öz kitabında Əbu Talibin (ə) imanına belə dəlil gətirir. “Əgər Əbu Talib dünyadan imansız köçsəydi, Müaviyə və onun ətrafı Əliyə (ə) cavab mək¬tub¬larında bunu heç bir güzəştə yol vermədən yazardılar. Çünki Əli (ə) öz mək¬tub¬la¬rında onların atalarının bütpərərst olduğunu onlara xatırlatmışdı.”
3) Qərzənci öz kitabında belə yazır: “Əbu Talibin islam dini tarixində olan xidmətinə baxanda onun qəlbinin imanla dolu olduğu aydın görünür”.
Əbu Talibin kafirliyi barədə nazil olduğu iddia edilən ayələr: Əbu Talibin kafir olduğunu iddia edən alimlər bunun üçün Quranın bəzi ayə¬lərini dəlil gətirirlər. Bu ayələr aşağıdakılardır:
Birinci Tövbə surəsinin 113-cü ayəsidir: : “Müşriklərin cəhənnəmlik olduqları bəlli olduqdan sonra, onlarla qohum olsalar belə, Peyğəmbər və iman gətirənlərin onlardan ötrü şəfaət diləmələri yaramaz!” İkinci ayə isə Qəsəs surəsinin 56-cı ayə¬si¬dir: “Şübhəsiz, sən sevdiyin şəxsləri hidayət edə bilməzsən. Amma Allah dilə¬di¬yi¬ni doğru yola salar. Doğru yolda olacaq kəsləri daha yaxşı o bilir.” .” Guya bu iki ayə Əbu Talibin vəfatı münasibətilə nazil olduğu bildirilmişdir. Halbuki, ətraflı araş¬dırma aparsaq, bu fikrin tamamilə həqiqətdən uzaq olduğunu görərik.
a) Əvvəla, bütün təfsir alimlərinin fikrincə, haqqında danışılan “Tövbə” surə¬si¬nin 113-cü ayəsi Məkkədə nazil olmuşlur, “Qəsəs” surəsinin 56-cı ayəsi isə Mə¬di¬nə dövrünə –Məkkənin fəthindən sonrakı dövrə aiddir. Deməli, hər iki ayənin Mək¬kə¬də, Əbu Talibin vəfatı zamanı nazil olması barədə bu yeganə rəvayət, digər məşhur rəvayətlərlə tam ziddiyyət təşkil etdiyindən, etibarsız sayılır.
b) Hədisin sənədindəki ravilərdən biri Səid ibn Museyyibdir. Onun Əhli-beyt imamları ilə ədavəti isə tarixdə məşhurdur. Əlinin (ə) imaməti barəsində Səid ibn Museyyiblə Əlinin (ə) oğlu Ömərin arasında baş vermiş mübahisə İbn Əbil-Hədidin “Nəhcul-bəlağə”yə şərhində təsvir edilmişdir. Bu mübahisənin sonunda Ömər ibn Əli ibn Əbu Talib (ə) Səid ibn Museyyibi münafiq adlandırmışdır.
İmam Səccad (ə) vəfat etdikdə, Mədinənin bütün məşhur şəxsləri ona cənazə namazı qılmağı özlərinə şərəf saydılar, lakin Səid ibn Museyyib bundan imtina etdi. Cənazə namazına dəvət ediləndə Səid belə cavab vermişdi: “Bu şəxsin cənazə na¬mazını qılmaqdansa, iki rükət adi namaz qılmaq mənə daha xoşdur!”
Əbu Talibin guya müşrik halda ölməsi və vəfat edərkən kəlmeyi-şəhadəti de¬mək¬dən imtina etməsi barədə rəvayətləri Əllamə Suyuti “əd-Durrul-mənsur” təfsirində bir neçə dəfə rəvayət etmişdir. Bu rəvayətlər Əbu Hüreyrənin, Abdullah ibn Ömərin və Abdullah ibn Abbasın dilindəndir, onların heç biri Peyğəmbərə isti¬na¬dən deyildir və adı çəkilən üç nəfərin hər biri bu hadisəni sanki özləri görmüş kimi təsvir etmişlər. Lakin cüzi diqqət göstərsək, bunun həqiqətə qətiyyən uyğun olmadı¬ğı¬nı başa düşərik. Çünki Əbu Hüreyrə Peyğəmbərin ömrünün sonuna yaxın Yəmən¬dən Mədinəyə gəlmiş və iman gətirmişdir. Əbu Talib vəfat edəndə Əbu Hüreyrə hələ müsəlman olmamışdı və heç Mədinədə deyildi. Həmçinin, Əbu Talib vəfat edərkən, Abdullah ibn Ömərin cəmi 7 yaşı vardı, Abdullah ibn Abbas isə ümumiyyətlə körpə uşaq idi. Ona görə də bu üç nəfərin heç birinin rəvayətinə əsaslanmaq sağlam mən¬ti¬qə uyğun gəlməz. Bundan əlavə, rəvayətlərin sənədində rast gəlinən Əbu Səhl Sirri və Əbdul-Quddus Əbu Səid Dəməşqi adlı ravilər rical alimləri tərəfindən “kəzzab” (yalançı) adlandırılmışlar. Bu fakt həmin rəvayətlərin etibar dərəcəsini sıfıra endirir.
Deyilən dəlillərə əsasən, 2 ayədən (Tövbə, 113; Qəsəs, 56) heç birinin Əbu Talib barəsində nazil olması mötəbər fikir deyildir. Həm əsbabi-nüzul (ayələrin nazil olma səbəbləri), həm də rical (ravilərin şəxsiyyəti) elmləri vasitəsilə aydın olur ki, ayələrlə Əbu Talib arasında əlaqə yoxdur. Əbu Talibin mömin olması barədə varid olmuş hədislər nəinki Peyğəmbər, həmçinin, məsum imamlar və məşhur səhabələr də Əbu Talibin mömin olmasına etiqad bəsləmiş və camaatı da buna inandırmışlar.
İbn Hacər belə yazır: Əgər Əbu Talib müsəlman olsaydı, Rəsulullah (s) cəna¬zəsinə namaz qılardı. Halbuki, Zeyni Dəhlan kimi bir çox alimlər də qəbul ediblər ki, o zamanlar hələ cənazə namazı qılınmırdı. Buna görə də Rəsulullah (s) Xədicə üçün də cənazə namazı qılmamışdı.
Əbu Talib müşriklərlə mübarizənin ən çətin zamanlarında xüsusilə də müsəl¬man¬lar 3 il “Şib Əbu Talib” dərəsində mühasirədə olduqları vaxtlar Hz. Məhəm¬mə¬din (s) himayəçılərindən və yaxın dostlarından olmuşdur. Əbu Talib ən tez iman gətirənlərdəndir. Hz.Əlinin (ə) düşmənləri o həzrətə qarşı olan nifrət, həsəd və kin¬lə¬ri səbəbindən Əbu Talibin kafir olduğunu avam camaat arasında yaymağa çalış¬mış¬lar.
Məhəmməd ibn İshaq deyir: “Əbu Ləhəbin əlləri qurusun” ayəsi gələndən son¬ra Məkkə camaatı Peyğəmbərin (s) əleyhinə birləşdilər. Əbu Talib dedi: Siz bilmir¬si¬nizmi ki, biz Məhəmmədi belə gördük ki, o da Musa kimi peyğəmbərdir, bu, bütün kitabların əvvəlində təsdiqlənib. Axırda dedi: And olsun Kəbənin Rəbbinə! Biz çək¬di¬ymiz çətinliklərə rəğmən Peyğəmbəri heç vax bütə dəyişmə¬rik.”
2- Müsəlmanlar Həbəşistana hicrət etdikdən sonra Əmr ibn As onları Həbə¬şis¬tan padşahı Nəcaşinin yanında rüsvay etmək və geri qaytarmaq üçün oraya getdi. Əbu Talib Həbəşistanın padşahı Nəcaşiyə məktub yazaraq onu ədalətli olmağa və yaxşılıq etməyə dəvət etdi.
Səhihi-Buxari kitabının şərhçisi İbn Həcər Əsqəlani yazır: “İbn Nədim də bunu qeyd edib ki, Əbu Talibin yazdığı şeirlər buna dəlalət edir ki, Əbu Talib Peyğəm¬bə¬rin (s) peyğəmbərliyini o həzrət peyğəmbərliyə seçilməmişdən öncə bilirdi, Buhey¬ra¬¬nın və ya başqalarının ona dediklərindən.”
Əllamə Əmini yazır: “Mən bilmirəm ki, bu qədər müxtəlif üslublar ilə şeirlərdə Peyğəmbərin (s) peyğəmbərliyinə etiraf və şəhadət vermək də imana sübut olmazsa bəs nə ilə sübut olar? Əgər bu qədər şeirlərin cəmi biri başqasının olsaydı hamı yek¬dil¬liklə onun mömin olacağını deyəcəkdilər. Amma bu qədər sözlər Əbu Talibin mö¬min olması üçün onlara kifayət etmir, bu mövzu çox təəccüblü və düşünülə¬sidir.”
İslami mənbələrdə Əbu Talibin ölüm ayağında olarkən etdiyi vəsiyyəti belə nəql edilir: “Əbu Talib ölüm ayağında olarkən Qüreyşin bütün böyükləri onun ya¬nı¬na toplaşdılar, Əbu Talib onlara belə vəsiyyət etdi: Ey Qüreyş camaatı! Sizlər Allahın seçilmiş bəndələrisiniz, sizlərə Məhəmmədə (s) yaxşılıq etməyinizi tövsiyə edirəm, çünki o, Qüreyşin əmini və ərəblər arasında ən doğruçu insandır. Sizlərə sifariş etdiyim bütün xüsusiyyətlər onda vardır. O, bizim üçün elə bir şey gətirib ki, qəlb onu qəbul edir, dil isə başqalarının danlağına görə onu inkar edir. And olsun Allaha, sanki görürəm ki, ərəblərin geridə qalmışları, kəndlərin əhalisi və məhrum insanlar onun dəvətini qəbul edirlər, sözlərini təsdiqləyirlər, onun işini böyük sanır¬lar... Ey Qüreyş camaatı, o, sizin atanızın oğludur. Onun yardımçısı, məktəbi¬nin isə müdafiəçisi olun. And olsun Allaha, kim onun yolunu gedərsə hidayət olar, kim hi¬da¬yət olarsa deməli xoşbəxt olar. Əgər mənim ömrümdən qalmış olsaydı və mənim əcəlim təxirə düşsəydi onun əziyyətlərini canımla alardım, bəlalar qarşısın¬da onu mü-dafiə edərdim.”
Necə ola bilər ki, Peyğəmbərə (s) iman gətirməmiş insan öz nəslinə vəsiyyət edərkən Peyğəmbərin (s) sözlərini təsdiq etməyi və onun işini böyük bilməyi onlara tapşırır!! Necə olur ki, “Əgər mənim ömrümdən qalmış olsaydı və mənim əcəlim təxirə düşsəydi onun əziyyətlərini canımla alardım, bəlalar qarşısında onu müdafiə edərdim” deyir!! Bu sözləri kafir adam deyə bilərmi?
Əbu Talib hələ risalətin əvvəlində Peyğəmbərə (s) belə demişdi: “Qardaşoğlu, sən işində ol! Sən çox böyük adamsan. Dinin ən gözəl dindir. Sən böyük kişinin oğlusan. Kim sənə pis söz deyərsə, qeyriləri sənin müdafiənə qalxıb onu susdurar. And olsun Allah, uşaq anasına tabe olduğu kimi, ərəblər də sənə tabe olacaqlar.”
Peyğəmbərlə (s) Xədicənin kəbinlərini Əbu Talib oxuyub: İslam alimi Alusi belə yazır: “Peyğəmbər (s) xanım Xədicə ilə evləndikdə Mu¬zər və Qüreyş tayfalarının başçılarının qarşısında onların kəbinlərini Əbu Talibin oxu¬masi səhih və həqiqətdir. Xütbə belədir: “Həmd olsun Allaha ki, bizi həzrət İbra¬himin nəslindən və İsmailin övladlarından qərar verdi. Bizlər üçün elə bir ev (Kəbə) qərar verdi ki, insanlar onu təvaf edirlər, həmçinin əmin amanlıq hərəmi qərar verdi. Bizi insanlar üzərində hakim etdi. Bu şəxs mənim qardaşım oğlu Məhəmməd ibn Abdullah insanlardan kimlər ilə müqayisə olunarsa onların hamısından üstün gələr, hərçənd ki, maddi cəhətdən malı azdır, çünki mal-dövlət itən və yox olan, malın kölgəsi isə tez aradan gedəndir. Mənə yaxınlığını bildiyiniz Məhəmməd indi Xuvey¬li¬din qızı olan Xədicə ilə evlənmək istəyir, onun mehriyyə¬si və başlığı mənim boy¬nu¬madır istər nəğd olsun istər sonralıq. And olsun Allaha! O, elə bir mövqedədir ki, yüksək şəxsiyyəti və şirin danışığı vardır.
Yəqubi yazır: Peyğəmbər (s) Haşimin və Əbdülmüttəlibin övladları ilə birlikdə üç il dərədə qaldıqları müddət ərzində həm Peyğəmbər (s) həm də Əbu Talib və Xə¬dicə bütün mallarını müsəlmanlara xərclədilər.
İbn Cövzi, Zəhəbi və başqaları yazırlar: Abbasdan nəql edilmişdir ki, Peyğəm¬bər¬dən (s) soruşdum: Əbu Talib üçün nə ümidin var? Həzrət buyurdu: “Nə qədər xeyir varsa hamısını onun üçün istəyirəm.” Görəsən Peyğəmbər (s) müşrik və kafir olan adam üçün bütün xeyirləri istə¬yər¬¬mi?! Xeyirlərin başı Allaha qovuşmaq, cən¬nətdə olmaq və s. deyilmi?!
Beyhəqi yazır: İbn Abbasdan nəql edilmişdir ki, Peyğəmbər (s) Əbu Talibi dəfn edib qayıdarkən buyurdu: Ey əmi! Sən sileyi-rəhmi gözəl yerinə yetirdin, xeyir mü¬ka¬fat qazandın.
Yəqubi yazır: Əbu Talibin vəfat etməsi xəbərini Peyğəmbərə (s) xəbər verən¬də bu müsibət o həzrətin qəlbinə ağırlıq etdi. Ucadan nalə edərək ağladı. Peyğəm¬bər (s) Əbu Talibin cənazəsinin yanına gəldi, sonra əlini onun alnının sağ tərəfinə dörd dəfə, alnının sol tərəfinə isə üç dəfə çəkərək buyurdu: Ey əmi, mən uşaq idim sən məni böyütdün, mən yetim idim sən mənə qəyyumluq etdin, mən böyüyəndə sən mənə arxa və dayaq oldun, elə isə Allah sənə xeyir mükafat versin. Sonra Peyğəmbər (s) tabutun yanına gəlib buyurdu: Ey əmi, sən sileyi-rəhmə yaxşı əməl etdin, yaxşılıqlar etdin.
Peyğəmbər (s) Əbu Talibin oğlu Əqilə buyurdu: Ey Əqil, mən iki səbəbdən səni çox sevirəm, biri mənim qohumum olduğun üçün, o biri isə əmim Əbu Talib səni sevdiyi üçün səni mən də çox sevirəm.
Bu cümlələrdən məlum oldur ki, Peyğəmbər (s) üçün Əbu Talib nə qədər əcrə və yaxınlığa layiq adam olub ki, o, Əqili sevdiyi üçün Peyğəmbər (s) də Əqili sevib. Əgər Əbu Talib kafir və müşrik olsaydı Peyğəmbərin (s) heç vaxt ona bu qədər istək və əlaqəsi olmazdı, onun Əqili sevdiyinə görə Peyğəmbər (s) də Əqili sevməzdi. Çünki kafirin və müşrikin Peyğəmbər (s) üçün heç bir dəyəri yoxdur.
Hələbi yazır: Peyğəmbərin (s) hicrət edəcəyi ildə Əbu Talib və Xədicə vəfat etdilər, buna görə də Peyğəmbər (s) həmin ili hüzn (qəm-kədər) ili adlandırdı.
Tarixçilər yazırlar: Nə qədər ki, Əbu Talib ölməmişdi, müşriklər Peyğəmbərə (s) heç bir pislik edə bilmirdilər. Onun vəfatından sonra təzyiqlər çoxaldı.
Səhabələrin Əbu Talibin imanı barədə nəzərləri
Tarixi araşdırdıqda görürük ki, səhabələrin çoxlarının dilindən Əbu Talibin mö¬min olduğu barədə etiraflar nəql edilmişdir.
İbn Əbul Hədid yazır: Abbas ibn Əbdülmüttəlibdən və Əbu Bəkr ibn Quhafə¬dən çoxlu sənədlərlə nəql edilmişdir ki: Əbu Talib “Lailahə illəllah Muhəmmədən rəsulullah” sözlərini deməmiş ölməmişdir.
Təəssüf ki, Əbu Talibin müsəlman olduğu bu cür aydın olduğu halda İmam Əli¬nin (ə) düşmənləri o həzrəti incitmək üçün onun atasının kafir olduğu barədə ya¬lan şayiələr yaymışlar. Əbu Talib Peyğəmbərin (s) himayəçisi və mömin olmuş¬dur. Əbu Talibin yeganə günahı budur ki, o, İmam Əlinin (ə) atasıdır. İmam Əlinin (ə) düş¬mənləri xüsusilə də Müaviyə və onun əlaltıları çox çalışmışlar ki, belə yalan və şayiələri yaymaqla Əlinin (ə) parlaq nurunu söndürsünlər. Bundan qafil olmuşlar ki, Allah buyurur:
“Onlar Allahın nurunu öz ağızları ilə söndürmək istəyirlər, kafir¬lə¬rin xoşuna gəlməsə də Allah Öz nurunu tamamlayacaqdır.”
paylaşaq
mənbələr.
1.Üsuli-каfi, II, tаriх bаbı
2.Sireyi Hələbi, I, s.351-352; Tarixul-xəmis, I, s.339
3.Şərhu Nəhcül-bəlağə, XIV, s.69
4.Şərhu-Nəhcul-bəlağə”, XIV, s.65
5.Qazi Nurullah Şüştəri, Məcalisul-muminin, I, s.163
6.Əl-Ğədir, VII, s.388
7.Əl-Ğədir, VII, s.389
8.Usuli-Kafi, Hüccət kitabı, Rəsulullahın doğumu və vəfatı babı, hədis-18
9.Əl-Ğədir, VII, s.380
10.Əl-Ğədir, VII, s.387
11.Şeyx Səduq, Əmali, məclis 89, hədis 13
12.İbn Əbil-Hədid, Şərhu Nəhcul-bəlağə, III, s.312
13.Əl-Ğədir, VII, s.395
14.Əl-Ğədir, VII, s.369
15.Səbt ibn Cövzi, Səhihu fi əsirətun nəbi II, s.135
16.Qərzənci, Usnil-mətalib, s.6-10
17.Əl-Ğədir, VIII, s.9
18.Əl-Ğədir, VIII, s.9
19.Sirətu ibn İshaq, II, s.138; İbn Hişam, Əs-Sirətun nəbəviyyə, II, s.197
20.İbn Hişam, Əs-Sirətun nəbəviyyə, II, s.177; İbn Kəsir, əl-Bidayə vən-Nihayə, III, s.77
21.Fəthul-bari şərhu Səhihil- Buxari, II, s.496
22.Əl-Ğədir fil-kitabi vəs-sunnəti vəl-ədəb, VII, s.341
23.Hələbi, Əs-sirətul hələbiyyə fi sirətil əminil məmun, I, s.351-352; II, s.49
24.Alusi, Ruhul-məani, XVIII, s.51; Zəməxşəri, Kəşşaf, I, s.477
25.Tarixi-Yəqubi, II, səh-31
26.İbn Cövzi, Zadul məsir fi limit təfsir, V, s.362; Zəhəbi, Tarixul-İslam, I, s.233
27.Beyhəqi, Dəlailun nubuvvə, II, s.349
28.Tarixi-Yəqubi, II, s.292
29.İbn səd, Ət-təbəqatul kubra, IV, s.43; Hakim Nişaburi, Əl-mustədrək ələs səhihəyn, III, s.667
30.Mursi, Əl-muhkəm vəl muhitul əzəm, III, s.225; Şihabəddin ən-Nəviri, Nihayətul ərəbi fi fununinl ədəb, I, s157
31.Tarixi-Təbəri, I, s.554; İbn Həcər əl-Əsqəlani, Fəthul-bari şərhu səhihi Buxari, VII, s.194; İbn Əsir, əl-Kamil, I, s.606
32.Şərhu nəhcul bəlağə, XIII, s.170
33.Səff surəsi, ayə-8
Şahlar Şərifov.
Oxşar mövzular
İnformasiya
« Qonaq » qrupunda olanlar istifadəçilər bu Xəbəra şərh əlavə edə bilməz.
« Qonaq » qrupunda olanlar istifadəçilər bu Xəbəra şərh əlavə edə bilməz.